Με αφορμή την εορτή του αγίου Κοσμά του Αιτωλού (24 Αυγούστου), παραθέτουμε ένα από τα άγνωστα, αλλά ιδιαίτερα σημαντικά έργα του- χάρη στην ευαισθησία του γλύτωσαν οι Έλληνες από αυτό τον σκληρό και απάνθρωπο “φόρο”που τους είχε επιβληθεί από τον τούρκο δυνάστη.
Οι Τούρκοι είχαν υποχρεώσει Ελληνίδες μωρομάνες να υπηρετούν στα χαρέμια τους και να θηλάζουν τα τουρκάκια– γιατί είχαν παρατηρήσει ότι τα Ελληνόπουλα, που θήλαζαν από τις μητέρες τους για μακρό χρονικό διάστημα, ήταν πολύ πιο γερά και ρωμαλέα από τα δικά τους παιδιά. Πίστευαν πως το γάλα των Ελληνίδων, που ζούσαν στην ύπαιθρο και όχι κλεισμένες στα χαρέμια, ήταν πολύ θρεπτικό και μεγάλωνε γερά παιδιά.
Τότε, λοιπόν, οι τούρκοι είχαν ορίσει τον «φόρο μητρικού γάλακτος», γιατί γνώριζαν την αξία του!
Παραθέτουμε στην συνέχεια δύο σχετικά αποσπάσματα: πώς – χάρη στον άγιο Κοσμά- γλύτωσαν οι Έλληνες από τον “φόρο” που είχε επιβληθεί.
Και τι δεν έπραξε υπέρ του Γένους ο κοινωφελέστατος ούτος άνθρωπος!
Πρώτον αγαθόν έργον: Εις τα παλάτια των μπέηδων και των πασάδων υπηρέτουν νεαραί χριστιανές (βάγιες), οι οποίες γαλουχούσαν τα τέκνα των τυράννων και κινδύνευαν να παρασυρθούν στην διαφθορά και την ακολασία και τελείως ν΄ απολεσθούν. Ο άγιος Κοσμάς κατόρθωσε να πείσει πολλούς Τούρκους να εκδιώξουν από τις υπηρεσίες τους αυτές τις γυναίκες , λέγοντας σε αυτούς ότι λόγω της ακολασίας τους και του μολυσμού τους με γυναίκες ξένης θρησκείας θα επισύρουν την οργή του Ουρανού και η φυλή τους θα εξαλειφτεί από προσώπου γης.
«Πού είναι- τους έλεγε -η παλιά σας δόξα; Δεν είστε εσείς οι οποίοι επί Σουλεϊμάνη είχατε φτάσει μέχρι Βιέννης; Σας εταπείνωσε και κατέστρεψε η ακολασία σας. Μετανοείστε, εκδιώξτε τις Χριστιανές γυναίκες».
Στους Χριστιανούς πάλι έλεγε ότι δεν πρέπει οι γυναίκες τους να γαλουχούν τουρκόπουλα, για να μην πάθουν ό,τι έπαθε η όρνιθα εκείνη στον μύθο του Αισώπου,η οποία θέρμαινε κάτω από τις φτερούγες της αυγά φιδιού.
Κατά τον ιστορικό Ζώτον- Μολοττόν , συγγραφέα του λεξικού των Αγίων Πάντων, κατόπιν δραστηρίων ενεργειών του Αγίου, 1.500 γαλουχοί (παραμάνες) οι οποίες υπηρετούσαν στα παλάτια των πασάδων και μπέηδων, απελευθερώθηκαν και ευλογούσαν τον Άγιο για την σωτηρία τους.
(από το βιβλίο: Ένας μύλος τραγουδούσε και ο Παπουλάκης τριγυρνούσε, της μοναχής Ευθυμίας, εκδ. Ι. Μονής αγ. Κοσμά του Αιτωλού Μεγαδένδρου Θέρμου- αποσπάσματα- ένα όμορφο κείμενο και για παιδιά)
Μια φορά μαζεύτηκαν στο Αργυρόκαστρο όλοι οι τούρκοι αγάδες και κάνανε συμβούλιο:
– Τι θα κάνουμε, αγάδες; είπε ένας. Οι χανούμισσες μέσα στα χαρέμια μας γεννούν αδύνατα και άρρωστα παιδιά.
Σκέφτηκαν πολλές λύσεις ώσπου ένας γέροντας, σοφός αγάς, πρότεινε την καλύτερη:
– Για παρατηρείστε πόσο γερά, εύρωστα και όμορφα είναι τα...