Mία ομάδα ερασιτεχνών αυτοδυτών από την Αθήνα εντόπισε τελικά το εκκλησάκι, ακούγοντας τις επανειλημμένες εκκλήσεις των κατοίκων προς τις αρχές να ερευνήσουν την κατάσταση του βυθισμένου κτίσματος.
Η «Παναγία της Επισκοπής», χτισμένη τον 8ο αιώνα, είναι από τα σπουδαιότερα βυζαντινά μνημεία της χώρας και παραμένει σχεδόν ανέπαφη στο βυθό της τεχνητής λίμνης, σαν άλλη Ατλαντίδα.
Είκοσι χωριά, δεκάδες μοναστήρια και εκκλησίες, καλλιέργειες και δέντρα βρίσκονταν στα 90.000 στρέμματα γης που βυθίστηκαν για την κατασκευή του υδροηλεκτρικού φράγματος Κρεμαστών, μεγαλύτερου γαιοφράγματος της Ευρώπης. Περίπου 2.000 κάτοικοι αναγκάστηκαν να αφήσουν την περιοχή στα όρια μεταξύ των νομών Ευρυτανίας και Αιτωλοακαρνανίας, βλέποντας τα χωριά τους να βυθίζονται στο όνομα της αναβάθμισης της ενεργειακής παραγωγής της Ελλάδας.
Ο Σύλλογος Ερασιτεχνών Αυτοδυτών «Τηθύς» δεν ξεκίνησε με σκοπό την ανακάλυψη του ναού, στη συνέχεια όμως τους κίνησε το ενδιαφέρον. «Αρχίσαμε να μαζεύουμε στοιχεία, να μελετάμε παλιές φωτογραφίες, χάρτες, έγγραφα και ταξιδέψαμε στην περιοχή για να μιλήσουμε αναλυτικά με τους ντόπιους. Η λίμνη έχει μεγάλη έκταση και έπρεπε να είμαστε απόλυτα ακριβείς, ειδάλλως δεν είχαμε καμία ελπίδα» διηγείται στο «Βήμα» ο Χρήστος Ευθυμίου, μέλος του ΔΣ του «Τηθύς».
Το Μάιο του 2008 ξεκίνησαν τις προσπάθειες με δυναμικό 13 δυτών, 7 συνοδών, 8 αυτοκινήτων και πολλών φιαλών. Ο Κώστας Σερπάνος, ψαράς της περιοχής, τους οδήγησε με τη βάρκα του στο σωστό σημείο ακολουθώντας τις τηλεφωνικές οδηγίες του ηλικιωμένου πατέρα του που ως άλλος Ξέρξης παρακολουθούσε από το βουνό, ανακαλώντας στη μνήμη του το τοπίο πριν από 45 χρόνια.
«Ο όγκος εντοπίστηκε σε βάθος 30 μέτρων! Η ορατότητα όμως ήταν τρομερά περιορισμένη λόγω της υψηλής περιεκτικότητας σε φερτές ύλες και κοκκινόχωμα από τα ποτάμια που εκβάλλουν στη λίμνη. Ήταν σαν να καταδύεσαι σε λάσπη» θυμάται ο Γιώργος Κυπραίος, ένας από τους δύτες. «Σε βάθος μόλις δεκαπέντε μέτρων επικρατούσε απόλυτο σκοτάδι, τσουχτερό κρύο και οι κάτοικοι μας είχαν προειδοποιήσει για την ύπαρξη υπογείων ρευμάτων. Ταυτόχρονα,το υψόμετρο στο οποίο βρίσκεται η λίμνη (400 μ.) αύξανε τον κίνδυνο της νόσου των δυτών».
Η ομάδα ήταν έτοιμη να τα παρατήσει, ωστόσο βλέποντας πόσο είχαν επενδύσει συναισθηματικά οι κάτοικοι της περιοχής στην αποστολή τους, αποφάσισαν να την ολοκληρώσουν. Τελικά κατάφεραν να φτάσουν στα 32 μέτρα βάθος όπου εντόπισαν το θόλο και διαπίστωσαν ότι η εκκλησία ήταν ακόμη όρθια.
Η Παναγία όπως ήταν πριν την δημιουργία της λίμνης.
Την Παναγία της επισκοπής την σκέπασαν τα νερά της τεχνητής λίμνης όταν αποφασίστηκε πριν 45 χρόνια να γίνει εκεί το φράγμα του Αχελώου.
Οι Ευρυτάνες με συγκίνηση αποχαιρέτησαν την 1300 χρόνων εκκλησιά τους τότε.
Η Εκκλησία καθώς την σκέπαζαν τα νερά της λίμνης
Λένε πολλοί ότι μερικές φορές ακούν την καμπάνα της εκκλησίας να χτυπάει μέσα από τα νερά της λίμνης.
