(Ἀνάλυση τοῦ λόγου περὶ θανάτου τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου Μαξίμοβιτς)Οἱ πρῶτες δύο ἡμέρες μετὰ τὸ θάνατοΓιὰ διάστημα δύο ἡμερῶν ἡ ψυχὴ ἀπολαύει σχετικῆς ἐλευθερίας καὶ ἔχει δυνατότητα νὰ ἐπισκεφθεῖ τόπους ποὺ τῆς ἦταν προσφιλεῖς στὸ παρελθόν, ἀλλὰ τὴν Τρίτη ἡμέρα μετακινεῖται σὲ ἄλλες σφαῖρες.
Ἐδῶ ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Ἰωάννης ἁπλῶς ἐπαναλαμβάνει τὴ διδασκαλία ποὺ ἡ Ἐκκλησία ἤδη γνωρίζει ἀπὸ τὸν 4ο αἰώνα, ὅταν ὁ ἄγγελος ποὺ συνόδευσε τὸν
Ἅγ. Μακάριο Ἀλεξανδρείας στὴν ἔρημο, τοῦ εἶπε, θέλοντας νὰ ἑρμηνεύσει τὴν ἐπιμνημόσυνη δέηση τῆς Ἐκκλησίας γιὰ τοὺς νεκροὺς τὴν Τρίτη ἡμέρα μετὰ θάνατο:
«
Ὅταν γίνεται ἡ προσφορὰ τῆς ἀναίμακτης θυσίας (μνημόσυνο στὴ θεία λειτουργία) στὴν Ἐκκλησία τὴν τρίτη ἡμέρα, ἡ ψυχὴ τοῦ κεκοιμημένου δέχεται ἀπὸ τὸν φύλακα ἄγγελό της ἀνακούφιση γιὰ τὴ λύπη ποὺ αἰσθάνεται λόγω τοῦ χωρισμοῦ της ἀπὸ τὸ σῶμα… Στὸ διάστημα τῶν δύο πρώτων ἡμερῶν ἐπιτρέπεται στὴν ψυχὴ νὰ περιπλανηθεῖ στὸν κόσμο, ὁπουδήποτε ἐκείνη ἐπιθυμεῖ, μὲ τὴ συντροφιὰ τῶν ἀγγέλων ποὺ τὴ συνοδεύουν. Ὡς ἐκ τούτου ἡ ψυχή, ἐπειδὴ ἀγαπᾶ τὸ σῶμα, μερικὲς φορὲς περιφέρεται στὸ οἴκημα στὸ ὁποῖο τὸ σῶμα της εἶχε σαβανωθεῖ, περνώντας ἔτσι δύο ἡμέρες ὅπως ἕνα πουλὶ ποὺ γυρεύει τὴ φωλιά του. Ἀλλὰ ἡ ἐνάρετη ψυχὴ πλανιέται σὲ ἐκεῖνα τὰ μέρη στὰ ὁποῖα συνήθιζε νὰ πράττει ἀγαθὰ ἔργα. Τὴν τρίτη ἡμέρα, Ἐκεῖνος ὁ Ὁποῖος ἀνέστη ὁ Ἴδιος τὴν τρίτη ἡμέρα ἀπὸ τοὺς νεκροὺς καλεῖ τὴν ψυχὴ τοῦ Χριστιανοῦ νὰ μιμηθεῖ τὴ δική Του ἀνάσταση, νὰ ἀνέλθει στοὺς Οὐρανοὺς ὅπου θὰ λατρεύει τὸ Θεὸ ὅλων».
Στὴν Ὀρθόδοξη νεκρώσιμη ἀκολουθία, ὁ
Ἅγ. Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνὸς περιγράφει παραστατικὰ τὴν κατάσταση τῆς ψυχῆς ἡ ὁποία, ἔχοντας μὲν ἀφήσει τὸ σῶμα ἀλλὰ παραμένοντας στὴ γῆ, εἶναι ἀνίκανη νὰ ἐπικοινωνήσει μὲ τοὺς ἀγαπημένους της τοὺς ὁποίους βλέπει: «
Οἴμοι, οἷον ἀγῶνα ἔχει ἡ ψυχὴ χωριζόμενη ἐκ τοῦ σώματος! Οἶμοι, πόσα δακρύει τότε, καὶ...