Ἔσπευδε τηρεῖν καὶ κεραίαν τοῦ νόμου,
Ὁ Σωφρόνιος, οὗ παρ᾽ οὐρανοῖς κέρας.
Ἑνδεκάτῃ σαόφρων ἔδυ Σωφρόνιος παρὰ τύμβον.
Ο άγιος Σωφρόνιος γεννήθηκε κατά το έτος 564 στη Δαμασκό της Συρίας από ευσεβείς και ενάρετους γονείς, τον Πλινθά και τη Μυρώ, έλαβε δε μεγάλη φιλοσοφική και θεολογική μόρφωση. Πηγαίνοντας στα Ιεροσόλυμα εκάρη μοναχός στη Μονή του Αγίου Θεοδοσίου του Κοινοβιάρχου, όπου και επιδόθηκε σε βαθύτερες θεολογικές και εκκλησιολογικές μελέτες και συνδέθηκε πνευματικά με τον εκεί ασκούμενο Ιωάννη Μόσχο, ενώ αργότερα αναχώρησαν για την Αίγυπτο.
Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στην Αίγυπτο, προσβλήθηκε από ασθένεια των ματιών, για την θεραπεία της οποίας κατέφυγε στους αγίους μάρτυρες Κύρο και Ιωάννη και θαυματουργικώς θεραπεύθηκε, αφού υποσχέθηκε ως αντίδωρο για την αποκατάσταση της υγείας του να συγγράψει τα θαύματά τους.
Λόγω των χαρισμάτων του και ...
για το συστηματικό και τιτάνιο αγώνα κατά της αίρεσης τού μονοθελητισμού, χειροτονήθηκε Αρχιεπίσκοπος Ιεροσολύμων το 634 διαδεχόμενος τον αποθανόντα Μόδεστο και ανέλαβε τη διεύθυνση της Σιωνίτιδας Εκκλησίας σε μία εποχή πολιτικής αστάθειας λόγω της εξάπλωσης των Αράβων. Οι αγώνες του θεϊκού Σωφρονίου κατά των αιρέσεων της εποχής του, ως και του αγίου Μαξίμου του Ομολογητού, δεν πήγαν χαμένοι, γιατί η Ορθοδοξία τελικά θριάμβευσε, αφού η αγία ΣΤ’ Οικουμενική Σύνοδος, που συνήλθε το έτος 680, αναθεμάτισε τους αιρετικούς Σέργιο, Πύρρο, Παύλο και Πέτρο τους Πατριάρχες Κωνσταντινουπόλεως, τον Ονώριο της Ρώμης και τον Κύρο της Αλεξάνδρειας, ενώ τον θεϊκό Σωφρόνιο και τον αγιώτατο Μάξιμο τον Ομολογητή τους Ορθόδοξους αγωνιστές δικαίωσε.Εν τω μεταξύ οι Άραβες περιέσφιγγαν την πόλη των Ιεροσολύμων. Τον Δεκέμβριο του 634 έχει ήδη καταληφθεί η Βηθλεέμ και ο άγιος Σωφρόνιος δεν μπορεί να μεταβεί εκεί για να γιορτάσει τη γέννηση του Θεανθρώπου, ενώ τα Ιεροσόλυμα πολιορκούνται από το Χαλίφη των Αράβων Ομάρ Ελ Χατάπ. Για την απόκρουση των Αράβων οργανώνει την άμυνα της πόλης, ενώ το 637 αναγκάστηκε, για ν’ αποφευχθεί η ολοσχερής καταστροφή και ο αποδεκατισμός του λαού του, να του παραδώσει την πόλη και προς τούτο μετά από προσευχή έστειλε το εξής μήνυμα στον Χαλίφη: «Η Ιερουσαλήμ, πόλη ιερά, δεν μπορεί να παραδοθεί σε οιονδήποτε άλλον παρά μόνο στον ίδιο τον ανώτατο πολιτικό και θρησκευτικό ηγέτη, γι’ αυτό παρακαλώ να έρθετε να σας παραδώσω την πόλη αυτοπροσώπως». Μετά τον υποδέχτηκε έξω από την πόλη και αφού ανέβηκαν στο Όρος των Ελαιών και προσευχήθηκαν, ο καθείς στον δικό του Θεό, υπέγραψαν τη συνθήκη παράδοσης της πόλης και του παραχωρήθηκε του Σωφρονίου ο περίφημος Αχτιναμές, κάτι ανάλογο με το φιρμάνι των μουσουλμάνων ή το χρυσόβουλο των βυζαντινών, δια του οποίου παραχωρούνταν ειδικά προνόμια στον Πατριάρχη Ιεροσολύμων, με τα οποία προστατεύονταν υπέρ των Ορθοδόξων τα ιερά προσκυνήματα.
*****
Ο άγιος Σωφρόνιος ως άριστος ποιητής και υμνογράφος συνέγραψε διάφορα τροπάρια και στιχηρά ιδιόμελα, ενώ τους ύμνους του τους διακρίνει αξιόλογη λογοτεχνική αξία. Καλλώπισε και ολοκλήρωσε σε ποιητική σύνθεση τον «Επιλύχνιο ύμνο» (φως ιλαρόν), συνέθεσε τα προεόρτια δοξαστικά των Χριστουγέννων, των Ωρών των Θεοφανίων, των Μεγάλων Ωρών της Μ. Παρασκευής, του Μεγάλου Αγιασμού «Φωνή Κυρίου» κ.ά. Θεωρείται ο πρώτος ποιητής των Τριωδίων και Τετραωδίων. Επίσης, εκτός του βίου των αγίων Κύρου και Ιωάννου, ανασύνταξε το αρχαίο τυπικό της μονής του Αγίου Σάββα και περάτωσε το ημιτελές έργο του Ιωάννου Μόσχου, τόσο τον βίο του αγίου Ιωάννου του Ελεήμονος, όσο και το Λειμωνάριο, που είναι γνωστό ως Λειμών ή Νέος Παράδεισος.
Η Ορθόδοξη Εκκλησία εορτάζει την μνήμη του στις 11 Μαρτίου, ημέρα της μακάριας κοίμησής του (638), ένα έτος μετά την εισβολή των Αράβων, παραδίδοντας την αγία του ψυχή στον Κύριο και μεταβαίνοντας από την επίγεια προς την επουράνιο Ιερουσαλήμ.
Από το βιβλίο: Αγίου Σωφρονίου Ιεροσολύμων, Αββάκυρος. Ο ισάγγελος βίος και τα παράδοξα θαύματα των Αγίων Άμπακίρ (Κύρου) και Αμπαγιοχάνα (Ιωάννου). Εισαγωγή, μετάφραση και σχόλια από τον Γιάννη Φουρτούνα, Θεολόγο. Εκδόσεις ΚΕ.Π.Ε., Αθήνα, σελ. 71.
