Η εποποιία του απελευθερωτικού μας αγώνα αποτελεί μία από τις ωραιότερες και ενδοξότερες σελίδες της τρισχιλιετούς ιστορίας, του μαρτυρικού αλλά αδάμαστου στις συμφορές λαού μας. Το θαυμαστό αυτό έπος γράφτηκε από την αγνή και άδολη νεότητά, που γαλουχήθηκε με τα νάματα των αθάνατων ιδανικών της πατρίδας και της θρησκείας. Ο χαρακτήρας και η προσωπικότητα των νέων διαμορφώνονται με τη σωστή αγωγή και την ευεργετική περιρρέουσα κοινωνική ατμόσφαιρα, με την δημιουργία «καλών και αγαθών νέων» πρόθυμων να αγωνιστούν για την ευδαιμονία του συνόλου, εμπνεόμενοι από υψηλά ιδανικά προσφοράς και θυσίας. Και το αγαστό τούτο γεγονός ευδόκησε η Θεία Πρόνοια να επιτευχθεί και να καρποφορήσει στην Κύπρο μας την ιστορική δεκαετία του 1950.
Οικογένεια, Παιδεία και Εκκλησία εργάστηκαν αρμονικά για τη δημιουργία του θαύματος.
Η ιδέα της ελευθερίας δονούσε τις ψυχές των νέων της μικρής μας πατρίδας και το νόημα της καλλιεργήθηκε και εμπεδώθηκε από την ελληνική παιδεία και την Εθναρχούσα Εκκλησία. «Σαν τη σπίθα κρυμμένη στη στάχτη», η ελευθερία αναπήδησε και ανέθαλε και φλόγισε τις ψυχές και μετέβαλε σε επαναστατική πράξη τους πόθους και τα οράματα αιώνων.
Την 1η Απριλίου 1955, όταν αντήχησε θριαμβευτικά ο παιάνας: «ίτε παίδες Ελλήνων, ελευθερούται πατρίδα» η Ελληνική νεολαία της Κύπρου ήταν έτοιμη από καιρό, με την εθνική αγωγή και τη χριστιανική ηθική καλλιέργεια, που πήρε από την οικογένεια, το σχολείο και την Εκκλησία να ανταποκριθεί χωρίς δισταγμό στο κάλεσμα της Ιστορίας.
Νέοι από 17 μέχρι 30 ετών, αμούστακα παλικάρια, μαθητές, απόφοιτοι δημοτικών και γυμνασίων, αγωνίστηκαν και θυσιάστηκαν στον βωμό της ελευθερίας για τη γλυκόπικρη πατρίδα, αφού έγιναν «πολλώ κάρρονες» πατέρων και προπατέρων, που έζησαν και πέθαναν με το όνειρο απραγματοποίητο της ιμερτής Λευτεριάς.
Περιφρονώντας τον θάνατο, αψηφώντας την υλική υπεροχή και την ωμή βία του κατακτητή επέδειξαν ότι η ψυχή και τα πνεύμα είναι ανώτερα του ξίφους και της ύλης.
Με τον όρκο στην Αγία Τριάδα ενίσχυσαν και εδέσμευσαν την αθάνατη ψυχή τους.
Στις πόλεις και στα χωριά, στις πεδιάδες και στα βουνά γράφτηκαν σελίδες δόξας από ένα μικρό λαό, που τίμησε τον πανάρχαιο και κλασικό ελληνικό πολιτισμό του και δόξασε την ανθρώπινη τιμή και εθνική αξιοπρέπεια.
Ποιων αθάνατων νέων μας μπορούμε να περιγράψουμε επάξια τη θυσία και την αρετή! «Επλείψει γαρ με διηγούμενον ο χρόνος» περί Γρηγόρη Αυξεντίου, Κυριάκου Μάτση, περί των ηρώων και μαρτύρων της φριχτής αγχόνης και άλλων πολλών, που λίπαναν το έδαφος της κυπριακής γης! Όλοι ανεξαιρέτως τίμησαν και δόξασαν την πατρίδα, όντας συνεχιστές μίας ένδοξης ελληνικής και θρησκευτικής πορείας μέσα στην Ιστορία επιτελώντας «έργα μεγάλα και θαυμαστά».
Τιμώντας όλους τους ήρωές μας αντιπροσωπευτικά αναφέρουμε τη θυσία των τραγικών μαρτύρων της αγχόνης, γιατί αυτοί κατέλιπαν κειμήλια ιερά, γραπτά μνημεία, που μ' αυτά εκφράζονται τα ακατάλυτα ιδανικά της Πίστης και της Πατρίδας, που δονούσαν τις ψυχές και έπαλλαν τις καρδιές των αγνών νέων της ηρωικής εκείνης εποχής. Η ατρόμητη στάση απέναντι στον θάνατο, η πίστη στον Θεό και η αγάπη για την ελευθερία, η δύναμη του πνεύματος απέναντι στην ύλη καταξίωσαν τη ζωή τους και τους ανέδειξαν σύμβολα αρετής για τους μεταγενέστερους.
Πρώτος τον χορό της λεβεντιάς και του μαρτυρίου φέρνει ο Μιχαλάκης Καραολής. Τις τελευταίες σκέψεις και τα συναισθήματά του, που εκφράζουν το εθνικό φρόνημα και το χριστιανικό ήθος του, διατυπώνει, όπως και οι άλλοι εθνομάρτυρές μας, σε συγκινητικά γράμματα που στέλλει στους οικείους του: «αφού ο Θεός μου επεφύλαξε το πικρόν τούτον ποτήριον "ου μη πίω αυτό"; Γενηθήτω το θέλημα του Παντοδυνάμου».
Απαγχονίστηκε, «σαν έτοιμος από καιρό, σαν θαρραλέος», την Πέμπτη, 10 Μαΐου 1956, σε ηλικία 22 ετών.
Την ίδια μέρα μαρτύρησε και ο αυτάδελφός του, ήρωας Ανδρέας Δημητρίου, στα 22 του χρόνια. Απλός απόφοιτος Δημοτικού κατάκτησε την αληθινή σοφία και βίωσε τη βαθιά πίστη, γιατί πίστεψε και υλοποίησε στην πράξη τα υψηλά ιδανικά της ελευθερίας. Στους άδικους κριτές του αποικιοκρατικού δικαστηρίου περήφανα είπε: «Λυπούμαι που δεν θα δω την Κύπρο μας ελεύθερη. 'Ομως δεν με φοβίζει ο θάνατος, γιατί η ζωή είναι περιττή μέσα στη σκλαβιά. Ζήτω η λευτεριά! Γεια σας».
Ο Ανδρέας Ζάκος παρηγορεί και ενισχύει από τη φυλακή συγγενείς και φίλους με γράμματα που εκφράζουν την πίστη στον Θεό, την αγάπη για την πατρίδα (είχε παθολογική αγάπη προς την Ελλάδα) και την αφοβία απέναντι στον θάνατο. Στον πατέρα του με σταθερή απόφαση γράφει:«Είμαστε χριστιανοί, πιστεύουμε στην Ουράνια Βασιλεία και δεν μας φοβίζει ο θάνατος». Οδηγήθηκε στην αγχόνη στις 9 Αυγούστου 1956.
Την ίδια μέρα μαρτύρησε μαζί του και ο φίλος του στη ζωή και στον θάνατο Χαρίλαος Μιχαήλ, ο οποίος στους γονείς του γράφει: «Τις ατέλειωτες ώρες μου τις περνώ διαβάζοντας θρησκευτικά βιβλία και τραγουδώντας εθνικά τραγούδια». Παρηγορεί το φίλο του με τις ακόλουθες βαθυστόχαστες σκέψεις: «Θα εγκαταλείψω το σαρκίο και θα αφήσω την ψυχή μου στα χέρια του Θεού, για να φτερουγίζει γύρω από τον ένδοξο θρόνο του και να ψάλει: Άγιος, Άγιος, Άγιος Σαβαώθ».
Στις 21 Σεπτεμβρίου 1956 θα βαδίσουν προς την φρικτή αγχόνη ακόμη τρεις άσπιλοι νέοι μάρτυρες, ευαγείς, ως «οι τρεις εν τη καμίνω παίδες» άδοντες και ψάλλοντες. Ο Ανδρέας Παναγίδης, ο Μιχαήλ Κουτσόφτας και ο Στέλιος μαυρομάτης γράφουν το δικό τους αθάνατο έπος.
Ο Ανδρέας Παναγίδης γράφει τρυφερά και παιδαγωγικά στην οικογένειά του: «Εύχομαι, αγαπημένα μου παιδιά, να γίνετε καλοί χριστιανοί και καλοί Έλληνες Κύπριοι. Ακολουθήστε πάντα τον δρόμο της αρετής». Ιδού αληθινές πατρικές νουθεσίες! Στους συγγενείς του γράφει: «Ο Χριστός μας γεμίζει την καρδιά με αληθινή χαρά. Παρακαλούμε τον Θεό να μας σώσει όχι το σώμα αλλά την ψυχή».
Ο Μιχαήλ Κουτσόφτας με ακράδαντη πίστη στη Μητέρα του Θεού, τη Μητέρα όλων των Ελλήνων, αναφωνεί «Η Μητέρα του Θεού θα οδηγήσει τα βήματα του κυπριακού λαού προς τον δρόμο της ελευθερίας».
Ο Στέλιος Μαυρομάτης με γαλήνη ψυχής και εμπιστοσύνη στον Δίκαιο Θεό παρηγορεί τους γονείς και συγγενείς γράφοντας: «... στο σκοτεινό κελί της φυλακής περιμένω με υπομονή τον δήμιο... Αισθάνομαι τον εαυτό μου ισχυρόν και γαλήνιον, γιατί έχω τον Χριστό μέσα μου... Θέλω να είστε περήφανοι για την κοινήν ελευθερίαν». Μαρτύρησε στις 21 Σεπτεμβρίου 1956 σε ηλικία 22 ετών.
Ο Ιάκωβος Πατάτσος διακρινόταν από μικρή ηλικία για το χριστιανικό του ήθος, το εθνικό φρόνημα, τη σεμνότητα του χαρακτήρα όντας παιδί του Κατηχητικού και μύστης παιδιόθεν των ελληνοχριστιανικών ιδεωδών, ώστε να χαρακτηριστεί «Άγιος του Κυπριακού Αγώνα». Γράφει στη μητέρα του από το κελί της σκοτεινής φυλακής: «Την περασμένην Κυριακήν εξομολογήθηκα και εκεοινώνησα των Άχράντων Μυστηρίων. Το ίδιο έκαμε ο Ζάκος και ο Χαρίλαος... Τραγουδούμεν, ψάλλομεν, μελετούμεν την Αγίαν Γραφήν και διάφορα χριστιανικά βιβλία... Ο Πανάγαθος Θεός, που γνωρίζει τα βάθη της καρδιάς μας, μας ευλογεί και δίδει χάριν...». Βάδισε προς την αγχόνη στις 8 Αυγούστου 1956 σε ηλικία 22 ετών.
Τελευταίος τραγικός αλλά δοξασμένος ηρωομάρτυρας της Αγχόνης ήταν ο 17χρονος μαθητής, αγωνιστής Ευαγόρας Παλληκαρίδης, ο χαρισματικός ποιητής, ο εκφραστής και ενσαρκωτής των ευγενικών ιδεωδών του Κυπριακού Ελληνισμού. Στο δικαστήριο του αιμοσταγούς και αλαζόνα κυβερνήτη Τζων Χάρντινγκ αγέρωχα απαντά: «Ό,τι έκαμα, το έκαμα σαν Έλληνας Κύπριος που ζητά τη λευτεριά του. Εύχομαι να είμαι ο τελευταίος Κύπριος, που θ' αντικρύσει την αγχόνην. Ζήτω η Ένωσις της Κύπρου με τη μητέρα Ελλάδα». Στο σεπτό πρόσωπό του καθώς και των άλλων μινυνθάδιων παιδιών της μαρτυρικής Κύπρου μας δικαιώνεται ο λόγος της Αγίας Γραφής:«Τελειωθείς εν ολίγω επλήρωσε χρόνους μακρούς. Αρεστή γαρ ην Κυρίω η ζωή αυτού». Αιωνία αυτών η Μνήμη.
Αυτό ήταν το φρόνημα και το ήθος των ηρώων και μαρτύρων τότε του επικού αγώνα μας του πάγκαλου στεφάνου της δόξας της Κύπρου μας, που μαζί με τον Αυξεντίου, τον Μάτση, τους τέσσερις γενναίους του Αχυρώνα και τους αμέτρητους άλλους επώνυμους και ανώνυμους ήρωές μας στολίζουν την κόμη του πανάρχαιου και ιστορικού ελληνικού λαού μας.
Πίστεψαν ότι η πραγματική ευδαιμονία αποκτιέται με την ελευθερία, που κι αυτή κατακτιέται με την ευψυχία.
Η αγάπη για την πατρίδα, ας είναι κίνητρο για έργα προσφοράς και θυσίας. Η πίστη στον Παντοδύναμο και Δίκαιο Θεό, ας μας ενδυναμώνει τη θέληση και ας ενισχύει τη βεβαιότητα για το καλύτερο αύριον, όπως πίστεψαν και θυσιάστηκαν οι νέοι της δοξασμένης εκείνης γενιάς.
Ας προσβλέπουμε προς τα Φυλακισμένα Μνήματα, ως φάρο και πυξίδα της εθνικής μας πορείας, όπου νόμισε ο υβριστής νέος Ξέρξης, ότι φυλάκισε την Ψυχή (αν φυλακίζεται η ψυχή), την Ελευθερία, τη Δόξα και την Αρετή και ας ενωτισθούμε την Ουράνια μελωδία, που εκπέμπεται απ΄αυτά:
«Απ' τα κόκκαλα βγαλμένη
των Ελλήνων τα ιερά,
και σαν πρώτα ανδρειωμένη,
χαίρε, ω χαίρε, Ελευθεριά»!
Του Πρωτοπρεσβύτερου Κυριακού Ρήγα
Από το περιοδικό «Παράκληση» της Ιεράς Μητροπόλεως Λεμεσού, Κύπρος
Μεταφέρθηκε στο διαδίκτυο από NOCTOC
Από το περιοδικό «Παράκληση» της Ιεράς Μητροπόλεως Λεμεσού, Κύπρος
Μεταφέρθηκε στο διαδίκτυο από NOCTOC
Θα πρέπει να τονισθεί εδώ ότι σκοπός των αγωνιστών της Ε.Ο.Κ.Α. ήταν η απελευθέρωση της Κύπρου και η Ένωσή της με την Ελλάδα.
