Ὑπάρχουν πολλές παιδαγωγικές μέθοδοι καί θεωρίες, γιά τό πῶς πρέπει νά μιλᾶμε, νά φερόμαστε καί νά συμβουλεύουμε τά παιδιά μας γενικά, ἀλλά ἰδιαιτέρως ὅταν περνοῦν τίς δύσκολες ἡλικίες τῆς ἀμφισβήτησης καί τῆς ἀντίδρασης ἔναντι τῶν γονέων τους (πολλές φορές ἔναντι καί τοῦ Θεοῦ). Οἱ περισσότερες ἐξ αὐτῶν ἀναφέρουν ὅτι ὅλη ἡ ἐνήλικη ζωή ἑνός παιδιοῦ στήν οὐσία ἐξαρτᾶται σέ μεγάλο βαθμό ἀπό τή βρεφική καί παιδική του ἡλικία1 καί ἀπό τήν οἰκογενειακή του ζωή, χωρίς βέβαια νά ἀναιρεῖται καί νά μηδενίζεται ἡ προσωπική ἐλευθερία, τό αὐτεξούσιο, ἡ προσωπικότητα καί οἱ μετέπειτα ἐπιλογές τοῦ κάθε παιδιοῦ. Στούς «Ἀδελφούς Καραμαζώφ» τοῦ Ντοστογιέφσκι, ὁ Στάρετς Ζωσιμᾶς ἀναφέρει τό ἑξῆς σημαντικό: «Ἀπ’ τό πατρικό μου ἀπεκόμισα μονάχα τίς πολυτιμότερες ἀναμνήσεις, γιατί δέν ὑπάρχουν πολυτιμότερες ἀναμνήσεις γιά τόν ἄνθρωπο ἀπ’ τίς ἀναμνήσεις τῆς παιδικῆς του ἡλικίας στό πατρικό του σπίτι, κι αὐτό γίνεται πάντα, ἀρκεῖ νά ....
βασιλεύει στήν οἰκογένεια ἔστω κι ἐλάχιστη ὁμόνοια κι ἀγάπη».2 Πρίν χρόνια, ὅταν τά παιδιά μου ἦταν μικρά, κατά τή διάρκεια ἑνός προσκυνήματος στό Ἅγιον Ὄρος, ἐπισκέφθηκα τόν Ἅγιο Παΐσιο τόν Ἁγιορείτη († 12 Ἰουλίου). Μεταξύ τῶν ἄλλων τόν ρώτησα, πῶς νά μιλᾶμε καί νά συμβουλεύουμε τά παιδιά μας, καί ὁ Γέροντας μοῦ εἶπε τά ἑξῆς: «Οἱ σύγχρονοι ἄνθρωποι, παιδί μου, ἀπό τότε πού βγῆκαν τά ἠλεκτρονικά ρολόγια, ἔχουν ξεχάσει πῶς νά κουρδίζουν. Ὅταν τά παλαιά ρολόγια τά κούρδιζες παραπάνω, ἔσπαγε τό ἐλατήριό τους. Θέλει τέχνη καί διάκριση πότε καί πόσο θά μιλήσεις στό κάθε παιδί. Ἄλλο εἶναι δεκτικό καί ἀντέχει περισσότερα, ἄλλο λιγότερα. Νά μιλᾶς, λοιπόν, στό κάθε παιδί σου ὅσο ἀντέχει!». 1. Κάποιες σύγχρονες θεωρίες ὑπογραμμίζουν τή μεγάλη σημασία πού διαδραματίζει ἡ ζωή τοῦ ἐμβρύου στή μήτρα τῆς μητέρας του, ἀπό τή σύλληψή του ἕως τή γέννηση. Αὐτό ἀκριβῶς ἐπεσήμαινε πρίν πολλά χρόνια ὁ θεοφόρος Ἅγιος Πορφύριος. «Ἡ ἀγωγή τῶν παιδιῶν ἀρχίζει ἀπ’τήν ὥρα τῆς συλλήψεώς τους. Τό ἔμβρυο ἀκούει κι αἰσθάνεται μέσα στήν κοιλιά τῆς μητέρας του. Ναί, ἀκούει καί βλέπει μέ τά (αὐτιά καί τά) μάτια τῆς μητέρας…». (Ἅγιος Πορφύριος ὁ Καυσοκαλυβίτης, «Βίος καί Λόγοι», ἐκδ. Ἱερᾶς Μονῆς Χρυσοπηγῆς, Χανιά 22003, σελ. 415). 2. www.lingq.com/el/learn-greek-online/courses/1076841/6-ii-b-oliga-peri-tes-epi draseos-13814497/ 10 Αὐτή ἡ φωτισμένη παιδαγωγική τοῦ Ἁγίου ἔχει συνήθως ἐφαρμογή ὅσο τά παιδιά μας εἶναι σχετικά μικρά ἤ ὅσο εἶναι σέ κάποιο μεγάλο ἤ μικρότερο βαθμό δεκτικά. Ὅταν ὅμως μεγαλώσουν καί δέν ἀκοῦν τίποτα καί πολλές φορές ξεφεύγουν, τότε τί μποροῦμε νά κάνουμε; Δυστυχῶς, οἱ περισσότεροι ἀπό ἐμᾶς ἀναλωνόμαστε σέ κηρύγματα, φωνές, ἀπειλές καί ἐντάσεις χωρίς ἀποτέλεσμα. Μέ καλή πρόθεση, βέβαια, γιατί ἀνησυχοῦμε γιά τή λανθασμένη πορεία τους, μά σχεδόν πάντα μέ ἀκατάλληλο τρόπο. Καί πάλι θά προστρέξουμε στίς ἁγιασμένες καί χαριτωμένες συμβουλές τοῦ ἀγαπημένου μας Ἁγίου Παϊσίου, μεταφέροντας ἕνα περιστατικό πού μᾶς τό ἐμπιστεύθηκε φιλικό μας πρόσωπο: «Ὁ μεγάλος γιός τῆς οἰκογένειας, στή δύσκολη ἡλικία τῶν 18–19 ἐτῶν, εἶχε ἀρχίσει νά βγαίνει τακτικά τά βράδια μέ διάφορες παρέες καί νά ξενυχτᾶ. Ἔκανε, ὅπως χαρακτηριστικά λέγεται, τήν ἐπανάστασή του. Ὅπως ἦταν φυσικό, αὐτή του ἡ συμπεριφορά προβλημάτιζε, ἀνησυχοῦσε καί στενοχωροῦσε τούς γονεῖς του. Ἔτσι, κάθε φορά πού ἐπέστρεφε στό σπίτι περασμένα μεσάνυχτα διαπληκτίζονταν, ἰδιαίτερα μέ τόν πατέρα του, χωρίς βέβαια νά βρίσκεται μιά λύση. Πῆγε, λοιπόν, στενοχωρημένος ὁ πατέρας στήν «Παναγούδα», στό κελλί τοῦ Ἁγίου στό Ἅγιον Ὅρος καί τοῦ ἀνέφερε τό πρόβλημα. Τότε ὁ Γέροντας τοῦ εἶπε: «Ἄκου νά δεῖς. Ὅσο τοῦ μιλᾶς θά τσακώνεστε καί δέν πρόκειται νά ἀλλάξει κάτι. Ἴσα-ἴσα, ἀπό τίς ἐνοχές του, θά βρίσκει ἀφορμή νά τσακώνεστε περισσότερο. Γι’ αὐτό τίς ἑπόμενες φορές πού θά βγεῖ βράδυ, ἐσύ θά κάθεσαι νά τόν περιμένεις, ὅσο ἀργά καί ἐάν γυρίζει. Θά κάνεις τήν προσευχή σου, κανένα κομποσκοίνι καί θά διαβάζεις κάποιο πνευματικό βιβλίο. Κι ὅταν μπαίνει στό σπίτι, θά τοῦ λές: “Γύρισες παιδί μου; Εἶσαι καλά;” καί ἀφοῦ τόν καληνυχτίζεις θά πηγαίνεις νά κοιμηθεῖς». Ἔτσι κι ἔκανε ὁ πατέρας. Τό πρῶτο βράδυ πού γύρισε πολύ ἀργά ὁ γιός, βρῆκε τόν πατέρα του νά τόν περιμένει κάνοντας προσευχή. Μόλις τόν εἶδε ἑτοιμάσθηκε γιά καβγά… Μά ἔμεινε ἔκπληκτος, ὅταν ὁ πατέρας του, ἀφοῦ τόν ρώτησε ἐάν εἶναι καλά, τόν καληνύχτισε καί πῆγε γιά ὕπνο, χωρίς νά ἀρχίσει τίς φωνές καί τίς παρατηρήσεις! Αὐτό ἔγινε ἀρκετές φορές. Καί κάθε φορά ὁ γιός ἦταν ἕτοιμος γιά καβγά, ὅμως ὁ πατέρας δέν τοῦ ἔδινε τήν ἀφορμή. Ὥσπου, σιγάσιγά σταμάτησε νά ξενυχτᾶ, περιόρισε τίς πολλές ἐξόδους του καί ἐπέστρεφε στό σπίτι φυσιολογικές ὧρες. Ἡ παιδαγωγική τῶν Ἁγίων Πατέρων μας, ὅπως τοῦ Ἁγίου Παϊσίου, βασίζεται στήν προσευχή καί στή βοήθεια τοῦ Θε 11 οῦ. Ἡ προσευχή τῶν γονέων καί ἰδιαίτερα τῆς μητέρας στό Χριστό καί τήν Παναγία μας δρᾶ σάν βάλσαμο στίς ψυχές τῶν παιδιῶν μας καί τίς μαλακώνει. Ἄλλωστε, αὐτό συνιστοῦσε καί ὁ Ἅγιος Πορφύριος († 2 Δεκεμβρίου) στούς γονεῖς πού τά παιδιά τους ἀντιδροῦσαν καί ἐπαναστατοῦσαν ἔναντι τοῦ Θεοῦ καί τῶν γονέων τους: «Νά τά λέτε στό Θεό. Νά τούς μιλᾶτε μέ τήν προσευχή. Νά τά λέτε στό Θεό καί ὁ Θεός θά τά λέει μέσα τους!».3 Τίς περισσότερες φορές τά πολλά λόγια, τά κηρύγματα καί οἱ νουθεσίες εἶναι περιττά καί μάλιστα ὅταν αὐτά ἔρχονται σέ ἀντίθεση μέ τίς πράξεις μας. Ἡ παιδαγωγική εἶναι σέ τελική ἀνάλυση ἡ ἐπιστήμη τῆς διάκρισης, ἀλλιῶς κουράζει τούς ἀνθρώπους καί ἰδιαίτερα τά παιδιά, τά ὁποῖα αἰσθάνονται ὅτι καταπιέζονται.4 Καί μπορεῖ ὄντως, στίς περισσότερες τουλάχιστον περιπτώσεις, αὐτό τό αἴσθημα τῆς καταπίεσης νά ὀφείλεται στόν ἐγωισμό τῶν ἴδιων τῶν παιδιῶν, ἀλλά καί στήν ἐπίδραση τοῦ περιβάλλοντος, ὅμως μέ τήν προσευχή, τήν ταπείνωση καί τή μετάνοια τῶν γονέων ἔρχεται ἡ χάρις τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καί ἀγκαλιάζει τίς μπερδεμένες καί τραυματισμένες ψυχές τῶν παιδιῶν, τίς δροσίζει «ὡς δρόσος Ἀερμών»,5 τίς ἀλλοιώνει καί τίς θεραπεύει. Δέν θά πρέπει νά λησμονοῦμε ὅτι τά παιδιά δέν εἶναι δικά μας, ἀλλά μοναδικά δῶρα τοῦ Θεοῦ, πού μᾶς τά ἐμπιστεύθηκε γιά νά τά ὁδηγήσουμε κοντά Του, καί θά δώσουμε λόγο στό Θεό γι’ αὐτά. Πρέπει συνέχεια νά ἔχουμε στό μυαλό μας ὅτι ὁ Δεσπότης Χριστός μᾶς προτρέπει καί μᾶς προσκαλεῖ νά Τοῦ τά ἐμπιστευτοῦμε: «Ἄφετε τὰ παιδία καὶ μὴ κωλύετε αὐτὰ ἐλθεῖν πρός με…».6 «Ἀλλά γιά νά μπορέσουμε νά κατηχήσουμε καλά τά παιδιά μας πρέπει καί ἐμεῖς νά κάνουμε αὐτό πού θέλει ὁ Χριστός. Πῶς θέλουμε τά δικά μας παιδιά νά μᾶς ὑπακούουν, ὅταν ἐμεῖς δέν κάνουμε ὑπακοή στό θέλημα τοῦ Οὐρανίου Πατέρα μας; Καί ὅταν λέμε νά κάνουμε ὑπακοή, ἐννοοῦμε ὅτι πρέπει καί ἐμεῖς νά γίνουμε καλοί χριστιανοί καί νά τηροῦμε τίς ἐντολές Του καί εἶναι σίγουρο ὅτι τά παιδιά μας θά τά προσέχει καί θά τά καθοδηγεῖ ὁ Ἴδιος ὁ Θεός...».7 Κλείνοντας, θά πρέπει νά γνωρίζουμε ὅτι ἡ διαπαιδαγώγηση τῶν παιδιῶν μας ἔχει ἀφετηρία καί τέλος στό δικό μας πνευματικό ἀγώνα νά γίνουμε ἅγιοι καί ὅλα τά ὑπόλοιπα τά ἀναλαμβάνει ὁ Θεός. Ἄλλωστε, αὐτή εἶναι καί ἡ προτροπή Του σέ καθένα ἀπό ἐμᾶς, πού συνοψίζει τό σκοπό τῆς ζωῆς μας: «Ἅγιοι γίνεσθε, ὅτι ἐγὼ ἅγιός εἰμι».8 3. Ἅγιος Πορφύριος, «Βίος καί Λόγοι», ὅ. ἀ., σελ. 429. 4. «Ἄκου νά σοῦ πῶ: νά προσεύχεσαι καί μετά νά μιλάεις. Ἔτσι νά κάνεις στά παιδιά σου. Ἄμα διαρκῶς τούς δίδεις συμβουλές, θά γίνεις βαρετή κι ὅταν θά μεγαλώσουν, θά αἰσθάνονται ἕνα εἶδος καταπιέσεως…». (Ἅγιος Πορφύριος, «Βίος και Λόγοι», ὅ. ἀ.). 5. Ψαλμ. 132, 2. 6. Ματθ. 14, 2. 7. Μακαριστός μοναχός π. Ζωσιμᾶς (1937 – †2010)‧ https://apantaortodoxias. blogspot.com/2011/11/blog-post_1843.html 8. Α΄ Πέτρου 1, 16.https://pefip.gr/wp-content/uploads/2022/12/WEB-%CE%A4%CE%B5%CF%8D%CF%87%CE%BF%CF%82-176.pdf
